روانشناسی رنگها در معماری ؛ از سفید تا سیاه - مجله کوروش بزرگ

جهت دریافت خدمات بازسازی آشپزخانه با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. از طراحی پلن بازسازی تا اجرای جز به جز بازسازی منزل، ویلا و ساختمان اداری تخصص ماست.

بالاخره در دهه های اخیر مشاهدات تجربی و مطالعات علمی اثبات نموده اند که واکنش میان انسان و محیط در محیط های معماری به مقدار بسیار زیادی به درک حسی از رنگ بستگی دارد. این مطالعات در زمینه های مختلفی از جمله روانشناسی، روانشناسی معماری، روانشناسی رنگ، روانشناسی عصبی چرا ارگونومی های بصری اجرا شده است که اگر بخواهیم نتایج کلی حاصل از این مطالعات را بیان کنیم باید مطرح نمود که این مطالعات تائید نموده اند که واکنش انسان به رنگ، خود یک کل است و از لحاظ روانشناسی و فیزیولوژیکی ما را تحت تأثیر قرار می دهد.

رنگ یک درک حسی است و به مانند تمامی دیگر انواع درک های حسی تأثیراتی نمادین، پیوندی، حس آمیختگی و احساسی در پی دارند. این منطقه بدیهی و خود پیدا در بسیاری از تحقیقات علمی اثبات شده است. از آن جایی که ذهن و بدن یک موجودیت در نظر گرفته می شوند جنبه های روانشناسی عصبی، تأثیرات روان تنی (psychosomatic)، ارگونومی های بصری و تأثیرات روانشناسی رنگ از جمله مؤلفه های مهم و اصلی ارگونومی رنگ به شمار می رود. این هدف طراحی در کوشش برای حفاظت از رفاه روانی و فیزیکی انسان در محیط های ساخت دست انسان است.

از این رو طراحانی که در حوزه رنگ فعال هستند وظیفه شناسایی پذیرش محرک های بصری، پردازش این محرک ها و واکنش های برانگیخته شده در تقارن با سیستم هورمونی را بر عهده دارند و بهترین احتمالات ممکن برای رفاه گونه انسان را فراوری می نمایند. این موضوع در محیط های مختلفی از جمله ساختمان های پزشکی و بهداشتی، مراکز اداری، کارخانه ها و کارگاه های فراوریی، مراکز آموزشی و خانه سالمندان از اهمیت بسیار بالاتری برخوردار است.

روانشناسی رنگ

یکی از مهم ترین نتایجی که در مطالعات تجربی و تحقیقاتی به آن اشاره شده است در واقع ماهیت میان فرهنگی رنگ و تبادل آن میان افراد و گروه های مختلف است. تعداد زیادی از مطالعات، انسان ها را از لحاظ مرد و زن بودن، کوچک و عظیم بودن و موارد دیگر با یکدیگر مقایسه نموده اند و به طور خلاصه به این نتیجه رسیدند که رنگ یک زبان بصری بین المللی است که نه تنها توسط تمامی انسان ها بلکه توسط بسیاری از موجودات این کره خاکی قابل درک و پردازش است.

چرخه رنگ ابتدایی طراحی شده توسط گوته

همان طور که بسیاری از شماها به این موضوع مطلع هستید بدون شک رنگ تأثیرات بسیار زیادی در زندگی روزمره ما دارد. ما به طرق مختلفی آموخته ایم که به طرق خاصی به رنگ های خاصی واکنش نشان دهیم. به عنوان مثال رنگ قرمز به معنای احتیاط و توقف است. در کتاب انسان، رنگ، فضا جزئیات بسیار جالبی در رابطه با درک و تجربه رنگ ها و تأثیر آن بر روح و فیزیک انسان عنوان شده است:

واکنش های بیولوژیکی به رنگ صرفاً از نظر ماهیت واکنش های فیزیکی هستند. در عوض واکنش نوری آثار به یک رنگ در واقع واکنش به انرژی موج های نوری است. آزمایش نشان داده اند که حتی اگر فرد کور هم باشد اما ضربان قلب او به طرز قابل توجهی در هنگام قرار دریافت در معرض رنگ قرمز افزایش و در هنگام قرار دریافت در معرض رنگ آبی کاهش می یابد.

این واکنش بالا در مواجهه با رنگ، توسط نیروی عقلانی کنترل نمی گردد. این واکنش در واقع نشاءت گرفته از نقش پذیری ژنتیکی ما است که البته گاهی نیز ممکن است به واسطه تجربیات شخصی گذشته نیز تحریک شوند. به عنوان مثال بعد از یک تصادف، فرد ممکن است که در اثر تماس با ما رنگ قرمز خون دیگر از این رنگ خوشش نیاید.

همان طور که تا به اینجا به آن ها اشاره نموده ایم، یک فرد هم به لحاظ فردی و هم جهانی توسط رنگ ها در یک محیط تحت تأثیر قرار می گیرد. مطالعات الگوهای خاصی از ارجحیت رنگی را شناسایی نموده اند که رابطه تنگاتنگی با سن، ویژگی های شخصیتی و اقتصادی-اجتماعی دارد. افراد جوان تر به سمت رنگ های اشباع تر افراد مسن تر هم به سمت و سوی رنگ های کمتر اشباع متمایل هستند. از آنجایی که نمی توان هر فردی را به توجه به پیشینه شخصی او تحت تأثیر قرار داد، طراح مجبور است که طراحی های خود را در قبال تجربه ای رنگ صورت دهد که اکثریت مردم را به طریق مشابهی تحت تأثیر قرار می دهد. در ادامه رنگ های پرکاربرد در معماری را مورد آنالیز قرار داده ایم.

روانشناسی رنگ قرمز

کاراکتر

مهیج و محرک

• مثبت: پراحساس، گرم، پر اشتیاق، فعال، قوی
• منفی: سخت و شدید، مهاجم، خشمناک، حریص، به رنگ خون

قرمز غالب ترین و پویاترین رنگ در میان رنگ هاست. چشم در نگاه به آن باید روی رنگ متمرکز گردد زیرا نقطه کانونی طبیعی رنگ قرمز زیر شبکیه چشم قرار گرفته است. به همین دلیل هم است که قرمز به شما نزدیک تر ازآنچه هست به نظر می رسد.

رنگ قرمز در معماری

• سقف: مخل نماینده، تحمیل نماینده، سنگین
• دیوار: مهاجم و پیش رونده
• کف: هوشیاری و هشدار

روانشناسی رنگ نارنجی

کاراکتر

هیجان، محرک، تسلی بخش

• مثبت: بانشاط، سرزنده، پرانرژی، برونگرا
• منفی: ناخوانده و سخت و شدید

نارنجی نسبت به قرمز کمتر شدید و ضمخت است. نارنجی از کاراکتر های منفی کمی برخوردار است. با این وجود، اگر آن را در طراحی به صورت کم رنگ و کم اشباع به کار برد ممکن است که کم ارز و کم شور و حرارت به نظر برسد.

رنگ نارنجی در معماری

• سقف: مهیج و محرک، توجه طلب
• دیوارها: گرم و درخشان
• کف: فعال، جنبش و حرکت گرا

روانشناسی رنگ زرد

کاراکتر

تسلی بخش

• مثبت: آفتابی، شاد، درخشان، سرزنده
• منفی: خودپسندی و خودمحوری، درخشان و خودنما

هنگامی که رنگ زرد خالص باشد از تمامی رنگ ها شادتر است. رنگ زرد انعکاس نماینده گرمی، شادی و الهام است و نشانه ای از روشن فکری و ارتباط است.

رنگ زرد در معماری

• سقف: روشن (به سمت لیمویی)، درخشان و محرک
• دیوارها: گرم (به سمت نارنجی)، محرکی برای برانگیختن (بسیار اشباع)
• کف: تعالی بخش، روحیه دادن و تفریح آمیز

روانشناسی رنگ سبز

کاراکتر

گوشه گیر و آرامش بخش

• مثبت: آرام، نیروبخش، آسوده و طبیعی
• منفی: معمولی، خسته نماینده، گناهکار

برخلاف رنگ قرمز، هنگامی که به رنگ سبز نگاه می کنیم، تمرکز چشم دقیقاً روی شبکیه قرار گرفته است و به همین دلیل هم رنگ سبز آرامش بخش ترین رنگ برای چشم است. سبز می تواند نماد طبیعت باشد و هم ناخوشی.

رنگ سبز در معماری

• سقف: محافظ، انعکاس آن روی پوست شاید ناخوشایند به نظر برسد.
• دیوارها: خونسرد، امن، آرام، مطمئن، غیرفعال، مهیج و برانگیزاننده در صورت درخشان بودن
• کف: طبیعی (اگر خیلی اشباع نباشد)، نرم، آرامش بخش، خنک و خونسرد (اگر به سمت آبی میل کند).

روانشناسی رنگ آبی

کاراکتر

گوشه گیر، کناره گیر و آرامش بخش

• مثبت: خونسرد، آرام، معتدل، میانه رو، ایمن، راحت و اصیل
• منفی: ترساننده، ناامیدنماینده، دل تنگ نماینده، سرد و مالیخولیا

رنگ آبی روشن، شفاف، تر، خنک و آرامش بخش به نظر می آید. این رنگ برخلاف رنگ قرمز، موجب کاهش ضربان قلب و فشار خون می گردد.

رنگ آبی درمعماری

• سقف: نجومی، خنک، پس روی کردن (اگر کم رنگ باشد)، سنگین و ناراحت نماینده (اگر پررنگ باشد).
• دیوارها: خنک و غیر صمیمی (اگر کم رنگ باشد)، مشوق، دلگرم نماینده و عمق دهند هبه فضا (اگر پررنگ باشد).
• کف: احساس امیدبخش از آسانی و سادگی (اگر کم رنگ باشد)، قانع نماینده، واقعی، سخت، قابل توجه و اساسی (اگر پررنگ باشد).

روانشناسی رنگ بنفش و ارغوانی

کاراکتر

مغلوب نمایندگی، تحت کنترل درآوردن، مهار کردن

• مثبت: باوقار، عظیم، بلندمرتبه، انحصاری، منحصربه فرد، گران
• منفی: تنهایی، اندوهگین، فخرفروشانه، خودپسندی، غرور

بنفش یا ارغوانی ترکیبی از قرمز و آبی است (دو رنگی که از نظر روان شناسی به شدت متضاد یکدیگر هستند). بنفش می تواند ظریف، حساس، خوشایند و دل چسب یا آشفته، مغشوش، رو به انحطاط و گمراهی به نظر آید.

کاربرد رنگ بنفش در معماری

• سقف: مشوش نماینده، گیج نماینده، مغلوب نماینده، مقهور نماینده
• دیوارها: سنگین، مقاومت ناپذیر
• کف: زودگذر، فانی، جادویی

روانشناسی رنگ صورتی

کاراکتر

زنده و سرزنده (صورتی آدامس بادکنکی)، آرامش بخش (صورتی کم رنگ)

• مثبت: سرزندگی، آرامش بخش، خصوصی، صمیمی
• منفی: بیش از اندازه شیرین، کم مقاومت و ضعیف

رنگ صورتی در معماری

• سقف: حساس، ظریف، آرامش بخش
• دیوارها: بازداری از خشونت، محرمانه، صمیمی، بسیار شیرین
• کف: بسیار ظریف، به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد.

روانشناسی رنگ قهوه ای در معماری

کاراکتر

مغلوب نماینده، تسلیم نماینده، کنترل نماینده

• مثبت: گرم، ایمن، پایدار
• منفی: ناراحت نماینده، سنگین، سخت

تفاوت بسیار عمده ای میان رنگ قهوه ای و رنگ چوب وجود دارد. در نهادها و سازمان ها باید از به کار بردن رنگ قهوه ای پرهیز کرد، زیرا تأثیرات نامطلوبی خواهد داشت. از سوی دیگر سنگ و چوب بسیار گرم و راحت به نظر می رسند.

رنگ قهوه ای در معماری

• سقف: ناراحت نماینده، رنج آور، سخت، سنگین و سخت
• دیوارها: ایمن و مطمئن اگر چوب باشد و اگر رنگ باشد این حس ها کمتر خواهد بود.
• کف: ثابت، پایدار

روانشناسی رنگ سفید

کاراکتر

بی تفاوت، بی توجه

• مثبت: تمیز، تازه، درخشان
• منفی: خالی، بی بار، بی فایده

اگرچه رنگ سفید یکی از پرکاربردترین رنگ ها در فضاهای داخلی و خارجی در کاربردهای مختلف است اما برای استفاده نکردن از رنگ سفید به عنوان رنگ اصلی در یک فضا و سازه دلیل و توجیهات بسیار زیادی را می توان برشمارد.

رنگ سفید در معماری

• سقف: خالی، یاری به پخش منابع نوری و کاهش سایه ها
• دیوارها: خنثی، استریل، بدون انرژی
• کف: ضد لمس

روانشناسی رنگ خاکستری

کاراکتر

خنثی نسبت به آرامش و سکون

• مثبت: خنثی
• منفی: خسته نماینده

رنگ خاکستری کاربرد های روان درمان بخشی بسیار محدودی دارد. از این رو، مد و سبک حال حاضر در استفاده از آن در دیوار های معقول و منطقی است.

رنگ خاکستری در معماری

• سقف: سایه دار
• دیوار: خنثی و خسته نماینده
• کف: خنثی

روانشناسی رنگ سیاه

کاراکتر

• مثبت: عمیق و انتزاعی
• منفی: شوم، بدیمن، نا خجسته

سیاه اغلب با قدرت سرکوب نمایندگی، تاریکی و مجهول بودن همراه است. در معماری اغلب به منظور ایجاد فضا و نقاط معین و مجزا مانند خروجی و ورودی سیستم های تهویه مورد استفاده قرار می گیرد.

روانشناسی رنگ سیاه در معماری

• سقف: توخالی
• دیوارها: شوم، زندان مانند
• کف: عجیب، غریب، انتزاع

سخن آخر

ناگفته نماند که تأثیر این رنگ ها به موقعیت و بستر آن ها هم بستگی دارد، زیرا رنگ ها بسیار به ندرت جدا از هم و در انزوا دیده می شوند. درک و واکنش ما نسبت به یک رنگ در فضاهای داخلی و خارجی و اینکه در دیوار، سقف یا کف به کار رفته باشد تغییر خواهد نمود. درک درست از رنگ ها و کاربردهای آن ها در فضاهای مختلف یکی از مهم ترین وظایف طراح است. کاربرد مناسب رنگ در موقعیت مناسب تأثیر به سزایی بر رفتار افراد قرار گرفته در آن محیط خواهد گذاشت.

منبع: ویکی ساختمان