همه چیز از تولدی دیگر آغاز شد

به گزارش مجله کوروش بزرگ، 24 بهمن 1345 فروغ فرخزاد در 32 سالگی تصادف کرد و برای همواره از این جهان رفت. 54 سال قبل روزنامه ها تیتر زدند: فروغ فرخزاد؛ شاعر معروف درگذشت.

همه چیز از تولدی دیگر آغاز شد

پری صابری که از دوستان فروغ بود در خاطراتش گفته: برای مراسم خاکسپاری جمعیت زیادی آمده بود. بیشتر هنرمندان آن موقع آمده بودند....

دیروز در شبکه های اجتماعی بعضی این سوال را مطرح نموده بودند که آیا اگر فروغ زنده می ماند، باز هم شهرت و محبوبیت سال 45 و قبل تر آن را داشت؟

همین سوال را از مهدی مظفری ساوجی پرسیدم. شاعر و پژوهشگری که درباره شعر ایران بسیار خوانده و بسیار نوشته.

مظفری می گوید: بله. او همچنان معروف بود و محبوب. چون زبان خاص خود را در شعر داشت. زبان و کلمه را می شناخت و می دانست که چگونه باید از آن استفاده کند، آن هم در قالب شعر که تصنعی نباشد تا خواننده با آن ارتباط برقرار نموده و آن را حس کند. واژگان او در شعرش زنده بودند.

چون فروغ در ذهنش اکسیری داشت که کلمات را جان می بخشید حتی زمانی که از سوسک صحبت می کرد یا حشرات موذی.

مظفری برای اثبات گفته خود خاطره ای از استاد شفیعی کدکنی نقل می نماید: در دهه 80 زمانی که کتاب غزل اجتماعی معاصر را منتشر کردم به ملاقات استاد شفیعی کدکنی رفتم و کتاب را برای ایشان بردم.

صحبت از فروغ شد و آقای کدکنی برایم تعریف کرد: چند روز قبل از همسرم پرسیدم به نظرت شاخص ترین شاعر معاصر کیست؟ و او گفت فروغ فرخزاد. نظر خودم هم همین است، فروغ شاخص ترین شاعر 100 سال اخیر ایران است.

فروغ از اخوان، شاملو، سپهری و حتی نیما هم شاخص تر است چون زبانش متعلق به خودش است. اخوان در شعرهایش از سبک خراسانی وام گرفته و شاملو از تاریخ بیهقی و متون قرن چهارم و پنجم. برای همین است که بعضی او را مورد نقد قرار می دهند که زبان شعرش، زبانی نیست که مردم امروز آن را بفهمند اما شعر فروغ را همه می فهمند و در آینده هم خواهند فهمید.

زنی که از خودش خسته شد

به مظفری می گویم؛ زندگی شخصی و خصوصی فروغ در همه نسل های بعد از او اصل ماجراست و گروهی حتی اول با زندگی خصوصی او آشنا می شوند و بعد شعرهایش را می خوانند. چه شد که زندگی شخصی او به این میزان پررنگ شد؟

این پژوهشگر می گوید: چون خودش زندگی خصوصی اش را در شعرهایش بروز می داد. او در کتاب های اسیر، دیوار و عصیان همه چیز را می گوید و اسرارش را برملا می نماید. اما بعد از آشنایی با ابراهیم گلستان، زاویه دید او به زندگی شکل دیگری پیدا می نماید و تفکرش به مرور پخته شده و در کتاب تولدی دیگر این تغییر نگرش را بروز می دهد و از زنی تنها صحبت می نماید که نشان می دهد خودش هم از زنی که در سه کتاب قبلی به او پرداخته بود خسته شده و دیگر با او ارتباطی ندارد. منتقدان ادبی مانند رضا براهنی و محمد حقوقی از تولدی دیگر و ایمان بیاوریم به شروع فصل سرد فروغ را جدی می گیرند و به زبان شعر او توجه می نمایند. این را هم بگویم که از تولدی دیگر، زبان شعر فروغ تغییر می نماید اما او همچنان احساس زنانه را در شعرهایش بروز می دهد و از دنیا زنانه ای می گوید که کاملا قابل درک است و باز هم تاکید می کنم به این دلیل این اشعارش پخته و قابل فهم است که زبان شعری او بی نظیر و مختص خود اوست. کلماتی ساده که حتی به اجسام و حشرات معنا می دهند.

حاشیه های یک رابطه مهم

به مظفری می گویم، فروغ با ابراهیم گلستان آشنا می گردد و دنیایش تغییر می نماید، نگاهش به پیرامونش جامع می گردد و عمیق اما بازهم دچار حاشیه می گردد.گلستان همسر و فرزند دارد و حضور فروغ در کنار او گویا به خانواده گلستان لطمه می زند.

این شاعر می گوید: با این گفته موافق نیستم.گفت وگوهای زیادی از فروغ فرخزاد منتشرشده و همچنین نامه هایش به گلستان.از اینها می توان به این نتیجه رسید که رابطه آنها باهم چیزی جز برداشت ماست.آن موقع رابطه هنرمندان جور دیگر بود و شبیه روابط امروزی نبود.هنرمندان باهم رفت وآمد داشتند، در محافل زیادی شرکت می کردند و روی هم تأثیر می گذاشتند.از گفت وگوهای ابراهیم گلستان و حتی پسرش کاوه، نمی توان این برداشت را کرد که بین فروغ و گلستان رابطه عاشقانه ای وجود داشته که زندگی خانوادگی گلستان را تحت الشعاع قرار دهد.

گلستان تا زمانی که همسرش (فخری گلستان) زنده بود در کنار او زندگی کرد و ازدواج مجددی نداشت، پس همین کافی است که نشان دهد او با زنی دیگر مثلا فروغ ارتباط ویژه ای نداشته است.

لیلی گلستان، فروغ را مورد نقد و گاهی شماتت قرار می دهد که من آن را زیرمجموعه تعصبات خانوادگی قرار می دهم.

ابراهیم گلستان تأثیر زیادی بر فروغ داشت.به او یاری کرد به درک تازه و عمیقی از دنیا برسد و نگاهش به جامعه و پیرامونش را دقیق کند. حتی باعث شد فروغ فیلم خانه سیاه است را بسازد که به نظرم شعری بی نظیر است اما حاشیه هایی را که برای این دو نفر ساختند جدی نمی گیرم.کتاب های زیادی درباره فروغ منتشرشده، می توان آنها را مطالعه کرد و به واقعیت دست یافت.

ریشه ناامیدی در شعر فروغ

مظفری درباره پدر فروغ و تأثیرش بر زندگی و روحیه فروغ می گوید: پدرش نظامی بوده و او در خانه ای عظیم شده که اصلش بر نظم و انضباط بوده و فروغ دختری عصیانگر.راهی که او می رفته و تجربیاتی که کسب می نموده برای هر پدری گران بوده و طبیعی است که اگر پدرش بر او سخت می گرفته، فروغ از این سختگیری فراری و گلایه مند بوده.پدر،عصیان های دخترش را در اشعار و کتاب های اسیر و دیوار و عصیان می دیده و غیرتش او را به واکنش وادار می نموده.در نامه هایی که فروغ به پدرش نوشته، می توان رد خشونت پدر نسبت به دختری 16، 17 ساله را دید اما به نظرم در آن دوره این واکنش ها طبیعی بوده.

از مظفری درباره رابطه فروغ با برادرش، فریدون می پرسم و این که بعضی می گویند ناامیدی ای که فریدون داشته بر فروغ هم تاثیرگذاشته است.

می گوید: فروغ با برادرش فریدون رابطه نزدیکی داشته و مسلما بر هم تأثیر می گذاشته اند اما فریدون در زمان حیات فروغ، آدم ناامیدی نبود که آن را به خواهرش منتقل کند.

رد ناامیدی فروغ را باید در اجتماع پیدا کرد.همان ناامیدی که در اشعار اخوان و شاملو هم دیده می گردد.اگر کسی نوامیدی را به فروغ منتقل نموده باشد، هنرمندان و شاعران و نویسندگان همدوره اش بوده اند.آن موقع آنها رفت وآمد زیادی باهم داشتند و مسلما بر هم تأثیر می گذاشتند.این ناامیدی را حتی در آثار و تفکر ابراهیم گلستان که به فروغ نزدیک بود هم می توان دید.

طاهره آشیانی - روزنامه نگار / روزنامه خبرنگاران

منبع: جام جم آنلاین
انتشار: 20 اسفند 1399 بروزرسانی: 20 اسفند 1399 گردآورنده: bigkurosh.ir شناسه مطلب: 1535

به "همه چیز از تولدی دیگر آغاز شد" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "همه چیز از تولدی دیگر آغاز شد"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید