حکمرانی آب در آستانه بحران - مجله کوروش بزرگ

گروه دانشگاه خبرنگاران، مصطفی امانی؛ مدت کوتاهی از التهابات و اعتراضات ناشی از مشکل آب می گذرد. بعد از ماجرای خوزستان، این روزها از اصفهان گرفته تا چهار محال و بختیاری نیز اخیر درگیر این اعتراضات بودند، ماجرا با کنش گری صحیح رسانه ملی و با کوشش مسئولین انتظامی و همینطور هوشمندی کشاورزان معترض به خوبی شروع شد و صدای اعتراضِ مشروع داشت به صورت رسمی به گوش همه می رسید. در ادامه اما شاید نشنیدن پاسخ درخور از سوی مسئولین یا توطئه عناصر ضد انقلاب یا هر چیز دیگر موجب شد که بازهم فرایند اعتراض ها به سوی امنیتی شدن پیش برود و باز هم صدای اصلی اعتراض در حاشیه قرار بگیرد.

از توضیح ماجرا که بگذریم آنچه که امروز اهمیت بسیار ویژه دارد توجه و پرداختن به موضوع حکمرانی آب است. حکمرانی آب در کشور ما با توجه به اقلیم خاص و خشک سالی های متمادی به یک موضوع بسیار مهم تبدیل شده است و اگر توجه درست بدان نگردد به زودی به یک بحران تبدیل خواهد شد که تبعات مختلف آن را مشاهده خواهیم کرد.

اهمیت حکمرانی آب آنقدر زیاد بوده است که مطابق آنالیز ها و پژوهش های مرکز آنالیز های استراتژیک ریاست جمهوری در دولت قبل، مسئله حکمرانی آب همیشه در صدر تمام مسائل کشور از نظر اولویت توجه قرار داشته است.

مسئله اصلی آب در کشور ما در وهله نخست بی توجهی به تلفات آب تا پیش از رسیدن به مصرف نماینده است. تقریبا 5 برابر آبی که به وسیله بخش های شرب، کشاورزی، صنعت و خدمات مصرف می گردد (مصرف بهره ور یا غیر بهره ور) دارد قبل از رسیدن به پای مصرف تلف می گردد. این تلفات به ترتیب اهمیت و حجم تلفات عبارت است از تبخیر، سیل و نشت شبکه های توزیع.

مسئله بعدی حکمرانی آب کشور، شکاف های نهادی و ساختاری مدیریت آب کشور است. مردم در مدیریت آب کشور (از اصلاحات ارضی به بعد) کم ترین نقش را دارند. ساختار مدیریت آب کشور ما به شدت چندپاره و به مثابه طناب مسابقه طناب کشی میان مسئولین و مقامات مختلف کشور است. هر مسئولی در کشور به منظور وانمود کردن خدمت رسانی به مردم منطقه خودش، کوشش می نماید زودتر از سایر مقامات مشابه در منطقه ها دیگر، سهمی از کیک بزرگ منابع طبیعی در کشور بردارد. حتی اگر این منبع طبیعی (مثلا آب) موجود در منطقه خودش نباشد و در حقیقت دست اندازی به منابع منطقه ها دیگر باشد. اما آنچه امروز در خوزستان و اصفهان اتفاق افتاده، نتیجه رقابت افسارگسیخته مسئولین استانی، منطقه ای و حتی ملی در کشور در احداث بی برنامه صنایع، شهرها و شهرک های تازه، کشت و صنعت ها و هرگونه جاذبه های شغلی است که بعضا به زور و ضرب انتقال آب شدنی بود و در پس همه اینها انگیزه رای آوری یا انتصاب مجدد، بیش از خدمت رسانی به مردم است.

چرا که اگر انگیزه خدمت بود، هر عقل سالمی می توانست بفهمد در جایی که با دوپینگ انتقال آب، شغلی ایجاد گردد، جمعیت زیادی با انگیزه دستیابی به آن شغل یا خدمات مورد احتیاج افراد شاغل، به آن منطقه مهاجرت می نمایند و آن ها نیز مسلما به آب احتیاج خواهند داشت. پس باز هم آب کم خواهد آمد. به طور مثال، محاسبه می گردد که یک خط فراوری فولاد به ظرفیت مثلا 1000 تن در سال، A مترمکعب آب می خواهد و آن را از سرشاخه رودخانه ای دورتر یا اصلا از نمک زدایی از آب دریا به جایی مانند اصفهان می نمایند. اما دیگر محاسبه این را نمی نمایند که 10 شغل ایجاد شده بابت این خط فراوری فولاد، 10 نفر متخصص غیر بومی را به آنجا جذب خواهد نمود که این 10 نفر همراه با خانواده هایشان در آنجا ساکن می شوند. این 10 خانواده به میزان خودشان، غذا می خواهند (پس زمین کشاورزی لازم خواهد بود که غذای آن ها در آن کاشته گردد) این 10 خانوار لوزام خانگی می خواهند (پس یعنی ظرفیت بیشتر در کارخانجات دیگر) و ... و همه این ها یعنی احتیاج به آب بیش تر (که نیست و باز هم باید انتقال تازه صورت داد و همین دور باطل به ازای هر انتقال آب تازه وجود خواهد داشت).

مصطفی امانی - فعال دانشجویی

انتشار یادداشت های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن به وسیله خبرنگاران نیست و صرفاً منعکس نماینده نظرات گروه ها و فعالین دانشجویی است.