سهم کشورها در حفاظت از لایه اُزن؛ ایران چه سهمی دارد؟ - مجله کوروش بزرگ

16 سپتامبر هر سال روز جهانی لایه اُزن است. لایه ای که با جذب پرتو فرابنفش خورشید موجب ادامه زندگی بر روی کره زمین می گردد و نابودی آن به منزله نابودی حیات انسان هاست. مریم حسنی، کارشناس مسئول بخش قوانین و مقررات دفتر حفاظت از لایه اُزن سازمان حفاظت محیط زیست در آستانه روز جهانی حفاظت از لایه اُزن در گفت وگو با پانا با اشاره به اهمیت لایه اُزن اظهار کرد: لایه اُزن یک سپر محافظتی است که زمین و موجودات روی زمین را از اشعه ماوراء بنفش خطرناک خورشید حفظ می نماید و می توانیم بگوییم که انرژی خورشید و لایه اُزن به نوعی لازم و ملزوم یکدیگر هستند. اگر لایه اُزن نباشد زندگی هم نیست و این اهمیتی که لایه اُزن برای زندگی موجودات زمین دارد باعث شده تا دو معاهده بین المللی کنوانسیون وین و معاهده مونترال شکل بگیرد.

کارشناس مسئول بخش قوانین و مقررات دفتر حفاظت از لایه اُزن اضافه نمود: کنوانسیون وین و معاهده مونترال به اسم مهم ترین معاهده زیست محیطی بین المللی بالاترین مقدار مشارکت را داشته است و 198 کشور به عضویت این معاهده و کنوانسیون رسیده اند و فعالیت های خود را آغاز کردند که نشان دهنده اهمیت لایه اُزن است و در این زمینه روز 16 سپتامبر(25 شهریورماه) به اسم روز حفاظت از لایه اُزن نامگذاری شده است.

چه عواملی منجر به تخریب لایه اُزن می گردد

وی در پاسخ به این سوال که چه عواملی منجر به تخریب لایه اُزن می گردد، گفت: هنگامی که دانشمندان در دهه 1970 فهمیدند لایه اُزن در حال تخریب است، ابتدا فکر می کردند عامل اصلی آن شاید اکسیدهای نیتروژنی باشد که به خاطر پروازهای مافوق صوت منتشر می گردد اما در سال 1974 به این نتیجه رسیدند که یکسری مواد باعث تخریب لایه اُزن می گردد و هنگامی که انرژی خورشید به این مواد می تابد، اتم هایی آزاد می گردد که باعث می گردد چرخه طبیعی تشکیل اُزن دراستراتوسفر(لایه ای از هواسپهر است که تا پنجاه کیلومتری زمین ادامه دارد و دومین لایهٔ عظیم اتمسفر است) را بهم بزند.

حسنی در ادامه با بیان اینکه 100 نوع مواد، مخرب لایه اُزن هستند، تاکید نمود: این مواد اصولا کلروفلئور کربن ها، هالون ها، تتراکلرید کربن، هیدروکلروفلروکربن ها و هیدرو برمو کربن هستند که در صنایع مختلفی مثل صنایع سرماساز، فراوری فوم و اسفنج، صنایع مصرف نماینده، حلال خاموش نماینده های آتش و مصارف کشاورزی استفاده می شوند و جزو عوامل موثر در تخریب لایه اُزن به تعداد می فرایند.

ایران فراوری نماینده مواد مخرب لایه اُزن نیست

وی گفت: ایران فراوری نماینده مواد مخرب لایه اُزن نیست و فقط این مواد را مصرف می نماید. مقدار سرانه مصرف ایران سه دهم کلیوگرم در سال است و جزو کشورهای بند 5 محسوب می گردد که دارای معافیت 10 ساله است برای حذف این مواد است. بنابراین ایران هم سهم دارد اما سهمی که کشورهای پر مصرف دارند مسلما بیشتر از ایران است.

کارشناس مسئول بخش قوانین و مقررات دفتر حفاظت از لایه اُزن درباره موفقیت ایران برای حذف مواد مخرب لایه اُزن هم گفت: همه کشورهایی که عضو پروتکل شدند تعهد دارند طبق برنامه زمان بندی معین، مقدار مصرف خود را کاهش دهند و در نهایت به صفر برسانند. ایران هم جزو این کشورها است و تا الان کشور موفقی بوده و همواره به تعهدات خود عمل نموده است. ایران توانسته بعضی مواد مخرب از جمله کلروفلوئوروکربن CFC را در بخش آفات غیرقرنطینه ای حذف کند و بیش از 35 درصد از هیدروکلروکربن ها را تا سال 2020 حذف و به تمام تعهدات خود عمل نموده است.

دستاوردهای اجرای طرح حفاظت از لایه اُزن در ایران

حسنی در ادامه با اشاره به دستاوردهای اجرای طرح حفاظت از لایه اُزن در ایران گفت: دستاوردها را می توان به دو شاخه تقسیم کرد. یکی پروژه هایی است که سرمایه گذاری محسوب می گردد و در آن حذف فیزیکی مواد مخرب لایه اُزن در واحدهای مصرف نماینده دنبال می گردد که شامل تجهیزات اهدایی و یاری های فنی می گردد. در این بخش توانستیم تا به امروز 9 هزار و 800 تُن از مواد مخرب در پروژه های مصوب را حذف کنیم. این پروژه ها می توانند واحدهای فراوریی، تعمیرگاهی یا به نوعی مصرف نماینده این مواد باشند.

وی اضافه نمود: بخش دوم دستاوردها در قالب تقویت قوانین و مقررات است. در این بخش قوانین و مقررات کنترلی گذاشته شده تا بتوان مقدار واردات مواد مخرب لایه اُزن را کنترل و از تجارت غیرقانونی جلوگیری کرد.

کارشناس مسئول بخش قوانین و مقررات دفتر حفاظت از لایه اُزن توضیح داد: بعلاوه همکاری های نزدیکی با سازمان هایی مثل گمرک، وزارت صنعت، سازمان حفظ نباتات، سازمان فنی و حرفه ای و ارگان های دیگر انجام شده و برنامه تنویر افکار عمومی در قالب برگزاری کارگاه های آموزشی متعدد برگزار شده است تا بتوان اهداف و تعهدات و عملنمودها را در بین سازمان ها و بین مردم اطلاع رسانی و آموزش دهیم. از طرفی یکی دیگر از فعالیت های انجام شده، همکاری های منطقه ای و بین المللی است که در چارچوب اجرای مفاد پروتکل مونترال انجام می گردد و تبادل اطلاعات بین کشورها است.

سهم مردم برای حفظ لایه اُزن

حسنی درباره سهم مردم برای حفظ لایه اُزن هم گفت: سهمی که مردم دارند این است که در قدم اول از خود محافظت نمایند یعنی در ساعاتی که اوج تابش نور خورشید محسوب می گردد به مدت طولانی در معرض تابش خورشید قرار نگیرند و حتما از وسایل محافظتی استفاده نمایند. از طرف دیگر می توانند تجهیزاتی (یخچال، وسایل سرمایشی و اسپری ها) خریداری نمایند که مبتنی بر مواد تخریب نماینده لایه اُزن نباشد و این تجهیزات سازگار با لایه اُزن باشد.